Новая страница 1

Pərvin: Rafiq müəllim, fəaliyyətiniz çoxsahəli olsa da, söhbətimizə lirikanızdan başlamaq istəyirəm. Ümumiyyətlə lirikanızda Füzulinin təsiri çox duyulur. Sizcə, Azərbaycan ədəbiyyatı və tanınmış yazarımız olan Rafiq Yusifoğlu üçün Füzuli kimdir?

Rafiq Yusifoğlu: Azərbaycan ədəbiyyatı üçün Füzuli nəfəsdir, candır. Füzulini dərk eləmək ədəbiyyatı dərk eləmək deməkdir. Nə vaxtsa özüm üçün yazdığım, çap olunmayan şeirim var idi. İndi sən sual verəndə o şeirdən parça yadıma düşdü:

Füzuli ilə ilk tanışlığım ana babam Nuşirəvan Kərimovun vasitəsiylə olmuşdur. O, şeirləri “İstiot” təxəllüsü ilə “Molla Nəsrəddin” jurnalında çap olunan bir şair olub. Valideynlərim riyaziyyatçı idilər. Mənim uşaqlıqdan ədəbiyyata marağımın yaranmasına məhz babamın Füzuli yaradıcılığı ətrafında danışdıqları səbəb olub.

Rafiq Yusifoğlu: Əlbəttə... Təkcə uşaq üçün yox! Hamı deyir, Füzuli böyük şairdi. Amma görünür, professorlar daxil olmaqla bunu deyənlərin çoxu Füzulidən xəbərsizdi. Onun şeiriyyatındakı sətraltı mənanı duymaq gücündə deyillər. Mənim üçünsə bu prosess uzun bir yol keçib. Yəni sonralar Pedaqoji Universitetdə təhsil alanda təməli babam tərəfindən qoyulan klassik ədəbiyyata, həmçinin də Füzuliyə həvəsi burda müəllimlərim inkişaf etdirdilər. O yolu Mirzə Cavadla, Ə.Dəmirçizadəylə keçdim. Özüm dərk etdikcə yaxınlarıma, oxucularıma da təqdim etməyə çalışdım.

Rafiq Yusifoğlu: Doğrudur. Əsgərliyə gedəndə Füzulinin bir kitabını özümlə götürmüşdüm. Bir il müddətində o kitabı oxudum. Bacardığım qədər dərk elədim. Belə bir ideya beynimə gəldi ki, bəlkə Füzulinin şah beytlərini özümünküləşdirib sadə bir dildə oxuculara çatdırım. “Qəm karvanı” poemasının da ilk səhifələri orda yazıldı. Məni Füzulidən oğurluqda günahlandırmasınlar deyə poemanın adını da “Füzuli danışır” qoymuşdum. İlk xeyir dua verən Məsud Əlioğlu olmuşdu.

Pərvin: Uzun illərdir ki, “Göyərçin” jurnalının baş redaktorusunuz. Müasir uşaq ədəbiyyatı sahəsində ardıcıl olaraq fəaliyyət göstərən azsaylı yazarlarımızdansınız. Ümumiyyətlə, sizin üçün bu sahənin maraqlı tərəfləri nədən ibarətdi?

Rafiq Yusifoğlu: Bu sahənin ən maraqlı tərəfi cəmiyyət tərəfindən pozulmamış, ləklənməmiş, ağ lövhə olan insanlarla görüşmək, onların ən safı ilə işləmək imkanıdır. Balacaları aldatmaq olmur. Bu baxımdan həmişə səmimi yazıram. Yer üzünün əşrəfi insandır, əşrəflərin əşrəfi uşaqlardır. Mən həmişə deyirəm ki, Azərbaycanda 9 iqlim qurşağı var, 10-cu iqlimi insan yaradır. 10-cu iqlim gözəl deyilsə, 9 iqlimin heç bir mənası qalmır. O iqlimi gözəlləşdirməyə məhz uşaqların zövqündən başlamalıyıq.

Rafiq Yusifoğlu: Mən deməzdim. Düzdür, bu işlə məşqul olan adam çox deyil. Amma, Uşaq ədəbiyyatı var, yaşayır. Uşaq ədəbiyyatı ilə dövlət səviyyəsində məşqul olmalıdırlar. Cəmiyyətin gələcək taleyi uşaqlardan asılı olduğundan uşaq ədəbiyyatına çox böyük ehtiyac var. Balacaları soy-kökünə bağlı insanlar kimi yetişdirməliyik. Burda da şübhəsiz ki, ədəbiyyat əsas şərtdir. İndi əsas çatışmazlıq odur ki, professionallar qalır kənarda, aşağı səviyyəli yazarlar uşaq şeirləri yazırlar. Bu şeirlərin təbliğ olunması isə qorxuludur. Çünki, artıq uşaqların zövqü o cür yazılmış şeirlərin səviyyəsində formalaşır.

...Bilirsiz, həm bədii yaradıcılıq, həm də pedaqogika ilə məşqul olan insanlar haqda belə bir fikir var ki, sənəti güclü olan adam müəllim kimi zəif olur. Bunu belə izah edirlər ki, enerjisinin çoxunu yaradıcılığa sərf edən insan müəllimliyə səthi baxır... Bəs sizin üçün yaradıcılığa və müəllimliyə diqqət hansı nisbətdə bölüşdürülür?

Rafiq Yusifoğlu: Maraqlı sualdır! Sözsüz, birinci yerdə yaradıcılıq dayanır. Amma, yəqin dərslərimizdən də müşahidə eləmisən ki, müəllimliyə də az yer vermirəm. Qondarma modellər artıq öz gücünü itirib. Birinci növbədə “tələbəyə nəyi verə bildim” sualı məni düşündürür. Dərsdə hansısa pedaqoji üsullarla xeyli danışmaq olar. Belə olanda 90 dəqiqəlik mühazirədən sonra tələbənin yadında heç nə qalmır. Əsas nə öyrətmək deyil, necə öyrətməkdir. Bu necəliyə yaradıcılıq özü də müsbət təsir edir.

Pərvin: Dərslərimizdən birində “Azadlıq” essenizdən danışmışdıq... Xatırlayıram ki, azadlığa fərqli münasibət, qeyri-adi yanaşmanız var idi... Ümumiyyətlə, XX əsr ədəbiyyatı daha çox daxili azadlıq təbliğatçısı olub. Amma, görünür, bir az ifrat dərəcəyə çatdı bu təbliğat.

Rafiq Yusifoğlu: Cəmiyyətdə azadlıqla, insan azadlığı fərqlidir bir az. İnsan İNSAN olduğunu dərk edirsə, o azad ola bilməz. Nə mənada? Deyək ki, mən mühazirəyə idman paltarında gəlmək istəyirəm... Bu mümkün deyil axı.... Yaxud başqa bu kimi balaca məhdudiyyətlər. Dediyin “Azadlıq” essemdə yazmışdım: bir ana bətnindən o biri ananın, yəni torpağın bətninə qədər insan yol gedir. Azadlıq bu çərçivənin içindədi. İnsan özü də təbiətin tərkibidir. Əgər günəş azad deyilsə, istədiyi yerdən batıb, istədiyi yerdən çıxa bilmirsə, dəniz azad deyilsə, qanad açıb dağın başına qalxa bilmirsə... insan necə azad ola bilər?! Azad ancaq düşüncə ola bilər. İnsan cəmiyyət içində yaşayırsa, ümumi qaydalara riayət eləməlidir. Dünyanı dərk edən adam özünü tam mənasında azad hiss edə bilməz.

Pərvin: Maraqlı məhəbbət lirikanız var. Amma təsvir olunan hisslərin arxasındakı baş qəhrəman torpaqlarını, doğma yurd-yuvasını itirmiş adamdır. Sizcə bütün bu itkiləri yaşamış insanın içindəki gözəllik duyğusu, estetika hissi tam, bütöv ola bilərmi? Yoxsa, hardasa yarımçıqlıq qalır?

Rafiq Yusifoğlu: Mənim dediyiniz mövzuda, yəni ümumi desəm, itki mövzusunda şeirlərim lap çoxdur. Bu şeirlərlə tanış olanlar bunlarda böyük ağrı olduğunu hər zaman vurğulayırlar. Bu da əsasən, torpaqlarımızın itkisi ağrısıdır. Qaçqınları qınayan bir qələm sahibinə yazmışdım:

Mən bu ağrıları içimdə çəkən bir adamam. 1993-cü ilin avqust ayının 31-də mənim doğulduğum Qubadlı torpağı düşmən tapdağı altına keçib. Həmin ayın 19-da mən ordaydım. Bu ağrıları çəkən bir adam kimi fikirləşirdim ki, heç vaxt sevgi şeiri yazmaram. Amma zaman keçdi, tale elə gətirdi ki, mən Qızlar Seminariyasında dərs deməyə başladım. Orda tələbələrim mənə təzyiq edirdilər ki, ancaq uşaqları fikirləşirsiz, amma heç yeniyetmələri düşünmürsünüz. Yeniyetmələr sevgi şeirləri oxumaq istəyirlər. Onda dərk elədim ki, həyat davam edir və oxucunun istədiyini yazmaq lazımdır. Eşq əsas məhfumdur. Bütün siyasətlərdən kənarda dayanır. Amma onun özündə də bir siyasət var. İnsanı yaşatmaq siyasəti.

Rafiq Yusifoğlu: Ürəkdən sevgi heç vaxt bitmir. Bu bilirsən nəyə bənzəyir? Bir dağın zirvəsinə baxıb düşünürsən ki, orda dünya bitir. Amma o zirvəyə qalxanda görürsən ki, bundan da yüksək zirvə var imiş. Bunu dərk eləməyin, o zirvəyə can atmağın özü də səadətdir...

Rafiq Yusifoğlu: Səadət də, göz yaşı da eyni yerdən qaynaqlanır. Qəm sevincin daha yaxşı qavranması üçün bir vasitədir. Qəmlənməyi bacarmayan adam sevinməyin qədrini bilməz. Təbiət hadisələri bir-birini necə əvəz edirsə, insan hissləri də o cürdür. Özünü dərk edən insan bütün bu hissləri eyni dərəcədə qiymətləndirməlidir. Tələbələrimə də bu məqamları həmişə izah etməyə çalışıram. Amma nədənsə, indiki gənclik hər şeyə səthi yanaşmağa üstünlük verir.

Rafiq Yusifoğlu: Birinci növbədə özlərini dərk etsinlər, ürəklərinin səsinə qulaq asmağı bacarsınlar. Ağıllıların əhatəsində ağıllı, duyğuluların əhatəsində duyğulu olsunlar. Çox oxusunlar. Amma oxumaq hələ anlamaq demək deyil. Oxuduqlarını anlamağı və nəticə çıxarmağı öyrənsinlər.

“Yer üzünün əşrəfi insandır, əşrəflərin əşrəfi uşaqlardır...”