Azərbaycan ədəbi və elmi fikrində çoxcəhətli yaradıcılıq fəaliyyətinə malik olmaq ənənəsi həm ədəbiyyatın və həm də elmin xeyrinə olmuşdur. Bu istiqamətlərdən biri digəri üçün donor funksiyasını həyata keçirmiş və onu tamamlamışdır. Ədəbiyyat tarixindən və elmi fikrimizin keçdiyi inkişaf yolundan bu fakta dair çoxsaylı misallar gətirmək mümkündür. Hazırda da ədəbi-elmi mühitimizdə həmin proses davam etməkdə, ədəbiyyatımızı və elmimizi zənginləşdirməkdədir. Fəaliyyətində bədii yaradıcılıqla elmi tədqiqatçılıq işini üzvi şəkildə əlaqələndirən yaradıcı şəxsiyyətlərdən biri də tanınmış şair və ədəbiyyatşünas Rafiq Yusifoğludur. Elmi-ədəbi ictimaiyyətimizin ilk növbədə istedadlı şair kimi qəbul etdiyi Rafiq Yusifoğlu həm də zəhmətkeş bir tədqiqatçı və tərcüməçidir. Rafiq Yusifoğlunun simasında şairlik, tədqiqatçılıq, tərcüməçilik və publisistika paralel dünyalar kimi dinc və yanaşı yaşamaqda, ədəbiyyatımıza və elmimizə fayda verməkdə davam edir.

Əlbəttə, Rafiq Yusifoğlu hər şeydən əvvəl, tanınmış və istedadlı şairdir. O, Azərbaycan ədəbiyyatının son yarım əsrlik inkişafı yollarında vətənpərvər bir şair kimi yorulmadan çalışmaqdadır. Rafiq Yusifoğlu Azərbaycan vətənpərvərlik poeziyasının əsas yaradıcılarından biridir. Bütün fəaliyyəti dövründə ardıcıl olaraq həm də orta və ali məktəblərdə müəllim kimi çalışması onun yaradıcılığında vətənpərvərlik ideyalarının geniş yer tutmasına şərait yaratmışdır. Rafiq Yusifoğlunun vətənpərvərlik lirikası müəllim-şairin mənsub olduğu xalqa, xüsusən yeni nəsillərə mənalı və düşündürücü poetik xitabıdır. O, şeirlərində yalnız vətənpərvərlik duyğularını ümumi şəkildə tərənnüm etməklə qalmayaraq, vətənə məhəbbət anlayışının üzvi tərkib hissələri olan ölkə, ana təbiət, milli-mənəvi dəyərlər, adət-ənənələr, igidlik və qəhrəmanlıq kimi motivlərin poeziya vasitəsilə oxuculara aşılanmasına uğurla xidmət edir. “Yurdum-yuvam” adlı şeir kitabı ilə 1983-cü ildə ədəbiyyatda ilk addımlarını atan şairin yaradıcılığında Vətən mövzusu ən aparıcı motivə çevrilmişdir. Adlarından göründüyü kimi “Ocaq yeri” (1989), “Aylı cığır” (1992), “Qəm karvanı” (1997), “Həsrət köçü” (1998), “Təzə sevdalara doğru” (2000), “Xatirə kəcavəsi” (1999), “Ayrılığın qəm hasarı” (2002), “Bir sevdalı ürəyim var” (2003), “Həsrət sazağı” (2005), “Dəniz səviyyəsı” (2005), “Sevdalı sabahlar” (2007), “Eşqin qarlı yollarında” (2008), “Dəniz, sən və mən” (2009), “Çiçək yağışı” (2009), “Könül səltənəti” (2012), “Qızılı məktublar” (2013), “Tapmacalar ölkəsi” (2013), “Arzular kəhkəşanı” (2015), “Sabahın sorağında” (2016), “Bulud fayton” (2017), “Üçüncü qərinə” (2017), “Nağıl qapısı” (2018), “Sevdalı ömür yaşadım” (2019), “Taleyimdən keçən yollar” (2019), “Cəh-cəh” (2020), “Zəfər dastanı” (2021), “Xiffət” (2021) və sair şeir,  hekayə və publisistika kitablarının baş mövzusu Azərbaycandır. Bu mənada Rafiq Yusifoğlunun şeirləri Azərbaycan poeziyasının vətənpərvərlik dərsləridir. O, doğma ana vətənin mənalı poetik salnaməsini yaratmışdır. Rafiq Yusifoğlunun vətənpərvərlik lirikası ümummilli ideyaların və doğma vətən torpağının poetik tərənnümünün bədii ifadəsindən ibarət olan mükəmməl ictimai lirika nümunələridir. Rafiq Yusifoğlunun Vətən şeirləri böyüklər üçün olduğu qədər uşaqlar üçün də sadə, mənalı və anlaşıqlıdır:

Bu ölkə bizim ölkə,

Bu vətən bizim vətən!

Qürbət eldə ən şirin

Söhbətim, sözüm Vətən!

…Selin damarımda qan,

Yelin ciyərimdə can,

Sənə gərəksə qurban

Olaram özüm, Vətən!

Göylərində bir quşam,

Hüsnünə vurulmuşam.

Sənsiz bir qara daşam,

Ay canım, gözüm Vətən!

Bundan başqa, Rafiq Yusifoğlunun vətənpərvərlik şeirləri təbiiliyi və dərin səmimiyyəti ilə səciyyələnən qiymətli obrazlı poetik örnəklərdir. Şairin vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı şeirlər bir-birini təkrar etməyən orijinal bədii nümunələrdir. Rafiq Yusifoğlu Azərbaycan vətənpərvərlik poeziyasının geniş və böyük, fərqli və təkrarsız mənzərələrini yaratmışdır. Məsələn, “Dağlar, dərələr” şeiri Azərbaycan şeirində çox müraciət edilmiş bu mövzuda yeni poetik sözdür:

…Gözəllik xətrinə hər yan dağılıb,

Biri dikələndə, o biri çöküb…

Dərə hesabına dağlar dağ olub,

Dağın əzabını dərələr çəkib.

…Ucadan hər tərəf gözəl görünür,

Dağların başında ildırım çaxır,

Dərədən zirvəyə duman sürünür,

Zirvədən dərəyə bulaqlar axır.

Uçmağa yer gəzir köçəri quşlar,

Şimşəklər buludu doğrayır, biçir.

Dağların başına yağan yağışlar

Bütün dərələrin qoynundan keçir.

Son illərdə Rafiq Yusifoğlunun Qarabağ mövzusunda yazılmış ilhamlı şeirləri Azərbaycan poeziyasının qəhrəmanlıq notları kimi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Qubadlıda doğma ata ocağını itirmiş şairin yurd həsrəti şeirləri təsirli qəlb çırpıntılarının təbii poetik ifadəsindən yoğrulmuşdur. Qarabağın işğaldan azad edilməsi, tarixi Zəfərin qazanılması haqqında da poeziyamızda ən yaddaqalan şeirlərin sırasında Rafiq Yusifoğlunun poetik örnəklərinin də özünəməxsus yeri vardır. Çap etdirdiyi “Zəfər dastanı” kitabı Rafiq Yusifoğlunun mənzum Qarabağnaməsidir.

Rafiq Yusifoğlunun dərin səmimiyyəti və incə lirizmi ilə səciyyələnən şeirləri axıcı və oxunaqlıdır. Şeirlərinə çoxlu sayda mahnılar yazılması da yaradıcılığındakı lirizmin mühüm göstəricisidir.

Rafiq Yusifoğlunun həyatı və fəaliyyəti uşaq mətbuatı və ədəbiyyatı ilə üzvi şəkildə əlaqədardır. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının inkişafında Rafiq Yusifoğlu imzası ilə çap edilən şeirlər və poemalar xüsusi bir poeziya çələngi təşkil edir. Onun uşaq şeirləri müəllim – şairin tərbiyəvi düşüncələrinin, yeni nəsillərin ideya-mənəvi təkamülü ilə bağlı arzularının orijinal poetik tərənnümündən ibarətdir. Rafiq Yusifoğlu şeirlərinin uşaq və gənclərə daha doğma olması, onların qəlbinə və yaddaşına asanlıqla həkk edilməsi baxımından mövzunun seçilməsinə, yıgcamlığa, şeir dilinin sadəliyinə və ahəngdarlığına xüsusi fikir verdiyi üçün dillər əzbərinə çevrilən poetik örnəkləri meydana qoya bilmişdir. Rafiq Yusifoğlunun uşaqlar üçün yazdığı ən yaxşı şeirlər Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl fonduna daxil olmuşdur.

Azərbaycan uşaq mətbuatının inkişafında da Rafiq Yusifoğlunun mühüm xidmətləri vardır. Ölkəmizin uşaq mətbuatının öndə gedən nümunələrindən biri olan “Göyərçin” jurnalının son qırx ilə yaxın bir mərhələsindəki təkamülü və inkişafı Rafiq Yusifoğlunun adı və fəaliyyəti ilə üzvi surətdə bağlıdır. O, 1985-ci ildən bu günə qədər fasiləsiz olaraq “Göyərçin” jurnalında müxtəlif vəzifələrdə fəaliyyətini davam etdirməkdədir. Harada çalışıb-işləməsindən asılı olmayaraq, Rafiq Yusifoğlu üçün “Göyərçin” jurnalının uşaqların ideya-mənəvi inkişafına xidmət etmək missiyasını layiqli şəkildə həyata keçirməsi onun üçün əsas vəzifə olmuşdur. Rafiq Yusifoğlu Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı və mətbuatının “Göyərçin” məktəbinin yaradıcısıdır. “Göyərçin” jurnalında şöbə müdirliyindən məsul katibliyə və baş redaktorluğa qədər keçdiyi şərəfli və məsuliyyətli yol həm də Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının inkişafının Rafiq Yusifoğlu mərhələsidir.

Rafiq Yusifoğlu bədii yaradıcılıqla elmi fəaliyyəti paralel şəkildə davam etdirir. O, ədəbiyyatşünaslıq elmi sahəsində də məsuliyyətli və şərəfli yol keçmişdir. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasında təhsil alan Rafiq Yusif oğlu Əliyev 1984-cü ildə “Azərbaycan poemasının inkişafı problemləri” mövzunda namizədlik, 2006-cı ildə isə “XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri”nə həsr edilmiş doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Rafiq Yusifoğlu Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq elmində, necə deyərlər, poemaşünas alim kimi tanınır. Azərbaycan ədəbiyyatında poemanın tarixi təkamülü, mövzu-ideya, janr-üslub və sənətkarlıq xüsusiyyətlərinin dərindən və əsaslı şəkildə tədqiqi Rafiq Yusifoğlunun ədəbiyyatşünaslıq elmi sahəsindəki xidmətidir.  Elmi rəhbərlik və rəsmi opponentlik vasitəsilə də o, yeni nəsil ədəbiyyatşünasların formalaşması və inkişafına öz töhfələrini verir. Uzun illər Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun, hazırda isə Folklor İnstitutunun Dissertasiya şurasının və Sumqayıt Dövlət Universiteti elmi şurasının üzvi kimi filologiya elmləri doktoru, professor Rafiq Yusif oğlu Əliyev ölkəmizdə elmi-ədəbi və pedaqoji-maarifçi mühitin inkişafına şərəflə xidmət göstərir.

Uzun illərdən bəri ali məktəblərdə dərs deməkdə davam edən professor Rafiq Yusifoğlunun filologiya fakültələrinin tələbələri üçün yazıb nəşr etdirdiyi “Ədəbiyyatşünaslığın əsasları”, “Uşaq ədəbiyyatı”, “Müasir ədəbi proses və ədəbi tənqid”, “Ədəbi-nəzəri fikrin inkişaf mərhələləri” dərslikləri yeni nəsil müəllimlərin və ədəbiyyatşünasların formalaşdırılmasına öz töhfələrini verir. “Ədəbiyyatşünaslığın əsasları” eyniadlı fənnə dair müstəqillik illərində meydana çıxan ilk və gərəkli dərsliklərdən biri kimi ali məktəblərdə bu boşluğu doldura bilən əhəmiyyətli tədris-metodiki ədəbiyyat nümunəsidir. Onun “Uşaq ədəbiyyatı” dərsliyi də bu adda mövcud olan azsaylı dərsliklər içərisində seçilən kitabdır. Rafiq Yusifoğlunun özünün də uşaq şairi olması və müəllimlik etməsi onun “Uşaq ədəbiyyatı” dərsliyində ədəbiyyatın bu qolunun mahiyyəti və vəzifələrinin, inkişaf yolu və istiqamətlər, habelə əsas simalarının daha əhatəli şəkildə və obyektiv təqdim edilməsinə şərait yaratmışdır. “Müasir ədəbi proses və ədəbi tənqid” adlı dərs vəsaiti isə Rafiq Yusifoğlunun  özünün seçmə kurs kimi müəyyən etdiyi fənnin yeganə dərs vəsaitidir. Bu dərs vəsaitindən respublikamızda müasir ədəbi prosesdən və ədəbi tənqiddən seçmə fənlərin tədris olunduğu digər ali məktəblərdə də istifadə oluna bilər. Bütövlükdə isə bu kitablar Rafiq Yusifoğlunun müstəqillik dövründə ali məktəb dərslikləri yaratmaq sahəsindəki xidmətlərinin göstəricisidir.

Bundan başqa, Rafiq müəllim orta məktəblər üçün də yeni dərsliklərin hazırlamasında yaxından iştirak edir. Onun 2009-cu ildə birinci sinif şagirdləri üçün çap etdirdiyi “Ana dili” (“Əlifba”) adlı oxu kitabından məktəblərdə dərslik kimi istifadə olunur. Bundan başqa, Rafiq Yusifoğlunun 2019-cu ildə nəşr etdirdiyi 2 cildlik “Yaddaş kitabı” orta və ali məktəblərdə istifadə olunan uşaq poeziyası antologiyası kimi şagirdlər və tələbələr üçün faydalı istinad mənbəyidir.

Göründüyü kimi, Rafiq Yusifoğlu çoxcəhətli yaradıcılıq fəaliyyətə malik olub, bədii yaradıcılıqla elmi tədqiqatçılıq işini və pedaqoji fəaliyyəti özündə birləşdirən və bu istiqamətlərin hər birində səmərəli şəkildə xidmət göstərən tanınmış yaradıcı simadır. Rafiq Yusifoğlunun keçdiyi şərəfli yol, əldə etdiyi mühüm  nailiyyətlər ədəbiyyat işinə və elmə xidmətin bariz nümunəsidir. Oxuculara təqdim edilən Rafiq Yusifoğlunun həyatı və ədəbi-elmi fəaliyyətinə həsr olunmuş “Biblioqrafiya” onun mənalı tərcümeyi-halının və çoxcəhətli yaradıcılıq yolunun zəngin və qiymətli bir salnaməsidir. Təqdim edilən “Biblioqrafiya” həm Rafiq Yusifoğlunun ömür və sənət yoluna və həm də ədəbiyyatımızın və elmimizin yarım əsrdən artıq bir dövrdəki inkişafına, ən başlıcası isə sabahına bələdçilik edə biləcəkdir. 

İsa Həbibbəyli,

AMEA-nın prezidenti, akademik