Azərbaycanın şimal-qərb zonasına, Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuna aid olan Şəkinin ərazisi 2,43 kvadratkilometr, əhalisi 168 min nəfərə yaxındır. Bir şəhər, iki qəsəbə və 68 kənddən ibarət olan qədim Şəkinin sənayesinin əsasını ipəkçilik, yeyinti məhsulları, toxuculuq, tikinti materialları, kənd təsərrüfatını isə taxılçılıq, üzümçülük, tütünçülük, heyvandarlıq, meyvə və giləmeyvə istehsalı təşkil edir. Ölkəmizin şimal-qərbində, Böyük Qafqaz dağlarının cənub yamacında, dəniz səviyyəsindən 632 metr yüksəklikdə yerləşən Şəkinin ərazisindən 3 əsas çay keçir: Kiş, Şin, Daşağıl çayları. Bol su ehtiyatı, normal rütubət balansı, məhsuldar torpaqları, zəngin meşə örtüyü var. Füsunkar təbiəti, nadir tarix-memarlıq abidələri ilə Şəki Azərbaycanın mühüm turizm regionu sayılır.

Şəki ərazisində çoxsaylı tarix memarlıq ab  idələri mövcuddur. Buranı haqlı olaraq respublikanın memarlıq qoruğu adlandırırlar.Coxsaylı arxoloji abidələr Şəkinin çoxəsirlik tarixə malik olduğunu sübut edir. Şəkinin adı eramızdan əvvəl VII əsrdə Azərbaycana gəlmiş “sak”, “şaka” tayfalarının adı ilə əlaqələndirilir.Azərbaycan dilinin qanunauyğunluqlarına müvafiq olaraq “Şaka” adı tədricən “Şəkə”,”Şaki” “Şəki” formasını almışdır.1772-ci ildə Kiş çayı daşaraq şəhəri tam dağıtmış və şəhər dağlıq hissəyə, Nuxa kəndinin yaxınlığına köçürülmüşdür. Ona görə də şəhər uzun müddət Nuxa adlandırılmışdır.Yalnız 1968-ci ildə şəhərin qədim adı bərpa edilmışdir.Şəkinin tarixinin 2500-2600 il olduğu güman edilir. Şəhər Çələbi xanlarının sülaləsi dövründə Şəki xanlığının mərkəzi olmuşdur. Şəkinin keşməkeşli tarixini rayon ərazisindəki çoxsaylı müdafiə qurğularının qalıqları sübut edir.Dövrümüzə gəlib çatmış qalalardan Aydınbulaq qalası, Həzrət Əli qalası, Gələrsən- Görərsən qalası, Şəki şəhərinin özündəki qala dil açsa, çox şeylər danışa bilər.Qalanın yaxınlığındakı Yuxarıbaş məhəlləsi orjinal şəhərsalma nümunəsi kimi Xan sarayı ilə birgə YUNESKO tərəfindən dünyanın nadir abidələr siyahısına daxil edilmişdir.

Şəkinin ən qiymətli möcüzəsi Şəki xanlarının sarayıdır.Həmin saray 1761- 62-ci illərdə memar Hacı Zeynalabdin Şirazi tərəfindən Şəki xanlığının bünövrəsini qoymuş Hacı Çələbi xanın nəvəsi Hüseyn xanın sifarişi ilə tikilmişdir. Saray xalq memarlığı ilə saray arxitekturası ənənələrini birləşdirən nadir nümunədir.Hüseyn xan Müşviq təxəllüsü ilə gözəl şeirlər yazırmış.Saray ikimərtəbəli olmaqla 6 otaqdan, 4 dəhlizdən və 2 güzgülü eyvandan ibarətdir. Binanın baş fasadı dünyada analoqu olmayan ən xırda, həndəsi fiqurlara bölünmüş, ağac parçalarının arasına müxtəlif rəngli şüşələr geydirilmiş şəbəkə və qapılardan ibarətdir. Saray divarının ornamentliliyi, piştağlar, naxışlı şəbəkələr, dağlamalar, müxtəlif naxışlar, gəc üzərində oymalar adamı valeh edir.Binanın daxilində nəbati rəsmlərə, süjetli və quş rəsmlərinə, döyüş səhnələrinə daha geniş yer verilmişdir.

Şəkinin bənzərsiz təbiəti, abidələrlə birgə buraya Azərbaycanın hər yerindən və xarici ölkələrdən turistləri cəlb edir. Şəki şəhərinin özündə yeni “Saray” oteli, Yuxarı karvansara mehmanxanası, şəhərin lap yaxınlığında Kiş çayı boyunca isə “Marxal”, “Məkan”, “Ümid”, “Cənnət bağı”, “Gələrsən- Görərsən” istirahət zonaları qərar tutur.Burada qonaqların dincəlməsi və gözəl vaxt keçirməsi üçün hər bir şərait vardır.

Belə deyirlər ki, şəkililərin mehribanlığı və şən əhvalı onların şirniyyatı çox sevməsi ilə bağlıdır. Şəkiyə gələnlər qırmabadam, zilviyyə, qoz və düyü unundan hazırlanmış paxlava, nabat, adamın ağzında əriyən pəşvəng halvası və başqa məşhur Şəki şirniyyatı növlərinə heyran qalırlar. Şəki mətbəxi yalnız Şəki pitisi ilə deyil, özünəməxsus Şəki resepti ilə bişirilən digər milli xörəklərimiz ilə fərqlənir.

 Şəki sənətkarları şəbəkə işləri, dulusçuluq nümunələri, metal və ağac suvenirlər, ipək parçalar və xalçalarla məşhurdurlar.

Şəkidən söz düşəndə bu şəhərin daha bir əlamətdar cəhəti- Şəki yumoru barədə danışmasan olmur. Şəhərdə hər il “Gülüş günü” keçirilir. Şəkidə xalq sənətkarlığını inkişaf etdirmək məqsədi ilə Yuxarı karvansara binasında 25 otaq ayrılmışdır. Dünya Bankının dəstəyi ilə həyata keçirilən “Mədəni irsin Qorunması” lahiyəsi əsasında Şəki qalasının ərazisində yerləşən keçmiş kazarma binası əsaslı təmir olunmuş, burada 18 emalatxanadan və sərgi salonundan ibarət Sənətkarlıq Mərkəzi yaradılmışdır.

Azərbaycan mədəniyyətinin bir sıra görkəmli nümayəndələri Şəkidə yaşayıb-yaratmışlar. Azərbaycan dramaturgiyasının banısı Mirzə Fətəli Axundov, şair Mirzə Şəfi Vazeh, Rəşid bəy Əfəndiyevv, ədəbiyyatşünas Salman Mümtaz, şair Bəxtiyat Vahabzadə, dramaturq Sabit Rəhman, məşhur müğənni Ələsgər Abdullayev, bəstəkar Emin Sabitoğlu, heykəltaraş Fuad Əbdürrəhmanov, aktyor İsmayıl Osmanlı,Lütvəli Adullayev, kinorejissor Rasim Ocaqov, bəstəkar Şəfiqə xanım Axundova dünyaya Şəkidə göz açmışlar. Azərbaycan Demokratik Respublikasının banilərindən olan məşhur dövlət xadimi Fətəli xan Xoyski də şəkilidir.

Öz əsrarəngiz gözəlliyi və qədimliyi ilə nə qədər diqqət çəkən olsa da, "Şəki" sözünü eşidən kimi, ilk öncə göz önünə onun mehriban, gülərüz, qonaqpərvər insanları gəlir. Bu insanlar ilk ünsiyyətdəncə həmsöhbətlərinin qəlbində yer almağı bacarırlar. Şəkidə və şəkililər arasında insan heç vaxt darıxmır, özünü yad kimi hiss etmir. Bu keyfiyyət də bir çox dəyərlər kimi, ulu Yaradanın şəkililərə bəxşişidir. Məhz bunun nəticəsidir ki, Şəkinin elə bir günü yoxdur ki, qonaq-qarasız olsun. Qonaqlar da yaxın-uzaq ellərdən gəlir, daha doğrusu, dünyanın hər yerindən bura üz tutanlar olur. Təsadüfi deyildir ki, bir çox beynəlxalq tədbirlər üçün də məkan kimi Şəki seçilir. Sözsüz ki, qonaqpərvərlikdən, ürək genişliyindən əlavə, Şəkinin son dövrlər sosial-iqtisadi və tikinti-quruculuq işləri baxımından xeyli inkişaf etməsi, yeni iş yerlərinin açılması, insanların gün-güzəranının yaxşılaşdırılması da əsas amillərdəndir.

Bölgəyə səfəri çərçivəsində Şəkidə olarkən ölkə Prezidenti İlham Əliyev demişdir: "Şəkidə çox böyük quruculuq işləri aparılır. Şəhər gözəlləşir, öz tarixi simasını saxlamaqla müasirləşir, abadlaşır, yeni məktəblər tikilir, mədəniyyət ocaqları, küçələr abadlaşır. Yəni Şəki belə yaxşı inkişaf edir. Mən buna çox sevinirəm. Amma istəyirəm ki, bu inkişaf daha da sürətlə getsin və insanları narahat edən bütün məsələlər öz həllini tapsın".

Tədbirdə çıxış edən TÜRKSOY-un baş katibi Düsen Kaseinov bildirib ki, türk dünyasının UNESCO-su hesab edilən qurum 20 ildən artıqdır türk xalqları arasında dostluq və qardaşlıq əlaqələrini möhkəmləndirmək, ortaq türk mədəniyyətini gələcək nəsillərə çatdırmaq və dünyaya tanıtmaq üçün səmərəli iş aparır. Vurğulanıb ki, TÜRKSOY-un ən uğurlu təşəbbüslərindən biri 2012-ci ildən həyata keçirilən “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” layihəsidir.

Şəki Xan sarayı Azərbaycan xalqının tarixindən soraq verən möhtəşəm bir abidədir. İllər, onilliklər, yüzilliklər keçir, amma tarixin bu parlaqnişanəsinə maraq azalmır.

Səbəb isə budur ki, Xan sarayı bənzərsiz memarlıq nümunəsi olmaqla yanaşı, həm də xalq sənətini nümayiş etdirən əbədi bir sərgidir. Burada otaqdan-otağa keçdikcə tavanda, divarlarda əks olunmuş mənzərələr insanı valeh edir.

Min cür çiçək təsviri, naxışlar, rəsmlər, bəzəklər, ov və döyüş səhnələri sanki dil açıb nağıl danışır. Əslində isə bunlar nağıl deyil, həqiqətdir. Xalqımızın mədəniyyətindən və mənəviyyatından, zövq və istedadından, təfəkküründən və təxəyyülündən söhbət açan bir həqiqət...

Elə buna görə də Xan sarayı həmişə qonaqlı-qaralı olur.

2006-cı il aprel ayının 13-də Prezident İlham Əliyevin Şəkiyə səfəri zamanı uzun illər ərzində əsaslı təmir edilməyən və yararsız vəziyyətə düşmüş "Şəki Xanlarının evi"nin təmir edilməsi barədə dövlət başçısının tapşırığına əsasən XVIII əsrə aid bu tikili yenidən qurulmuşdur.

Dövlət başçısı binanın, Heydər Əliyev və M.F.Axundzadə prospektlərinin bərpadan əvvəlki və sonrakı görüntülərini əks etdirən stendlərə baxdı.

Bina ilə tanış olan Prezident İlham Əliyevə məlumat verildi ki, "Şəki Xanlarının evi" nin bərpası işlərinə 2012-ci ilin noyabrında başlanılmışdır. Altı otaqdan, dörd dəhlizdən və iki eyvandan ibarət bina çiy kərpicdən tikilmiş, pəncərələri şəbəkə üsulu ilə düzəldilmişdir. Ərazisi 700 kvadratmetr olan binanın yenidən qurulması Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi əsasında aparılmışdır. Otaqlardan biri xüsusi rəsmlərlə bəzədilib və qonaq otağı kimi nəzərdə tutulmuşdur.

Diqqətə çatdırıldı ki, XVIII əsrə aid tarixi abidə olan "Şəki Xanlarının evi" ilk dəfədir təmir edilir. Bərpa işləri həyata keçirilərkən binanın tarixi görkəmi saxlanılmışdır. İkimərtəbəli binanın əsas otağında milli ornamentlərə uyğun olaraq Azərbaycan tarixini əks etdirən şəkillər və tarixən buərazilərdə yaşayan xalqların nümayəndələrinin portretləri əks olunmuşdur. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əmrinə əsasən "Şəki Xanlarının evi" abidə-muzey kimi fəaliyyət göstərəcəkdir. Sonra abidənin hər bir otağı öz təyinatına uyğun olaraq eksponatlarla təmin ediləcəkdir. Ümumilikdə, Şəkidə 84 dünya və yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi vardır. "Şəki Xanlarının evi" isə Yuxarı Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun tərkibində fəaliyyət göstərir. Həmin qoruqda "Şəki Xanlarının evi" ilə yanaşı, qeydiyyatdan keçən 25 abidə vardır.

Şəki Azərbaycanın qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biri olub, bu gün də həmin ənənəni qoruyub saxlayır. Burada Şərq memarlıq sənətinin incisi sayılan Xan sarayı, möhtəşəm Aşağı Karvansaray və Yuxarı Karvansaray binaları, Kiş kəndindəki qədim alban məbədi və digər tarixi abidələr bərpa edilərək qorunub saxlanılır.

  Şəkiyə gələn turistlərin ziyarətgahına çevrilmiş həmin abidələr görənləri heyran edir. Şəki həmçinin qədim sənətkarlıq mərkəzidir. Xalq sənətkarlığının bütün növləri burada yüksək səviyyədə inkişaf etdirilmişdir. Nəsildən-nəsilə keçən sənətkarlıq nümunələri turistlərin böyük marağına səbəb olur, onlar tərəfindən bu əl işləri həvəslə alınır.